Ukryte na widoku

Zapraszam do wnikliwego obejrzenia dzieła Pawła Dąbrowskiego Faraon pocałunek z cyklu Polskie historie kinowe. Nie będzie to analiza krytyka czy historyka sztuki, lecz wyobrażenie jak mógłby ten obraz powstawać gdybym to Ja był jego autorem. Gdy widzę obraz wyobrażam sobie, że jestem jego autorem i zadaję sobie pytanie: „Co miałem na myśli? Jaki był pomysł? Jak to zrobić?” Prawdziwy autor ma prawo zaprotestować, jednak to jest mój sposób odkrywania sztuki. Pokażę przy użyciu animacji moją wędrówkę przez to wielowymiarowe dzieło.

Zobaczcie bryły ciał wypełnione serpentynami. Dalej uzasadnię dlaczego w taki sposób widzę dzieło Pawła Dąbrowskiego.

Tematem dzieła jest przedstawienie postaci w nieoczywisty sposób. Pokazane zostały w wyniku wypełnienia kolorowymi paskami konturu. Konturem są obrysy ludzi z realistycznymi proporcjami. Oko widza ma w lot chwytać poprawność proporcji i układ ciał z tych konturów. Ciało ludzkie jest bryłą, która ujawni się tylko dzięki odczytaniu jej konturu. To magiczne zjawisko wykorzystane przez Pawła Dąbrowskiego w subtelny sposób. Na końcu przekonasz się, że elementów sugerujących obraz postaci nie jest ani za dużo, ani za mało.

Dla kontrastu pokażę kontury postaci z obrazu Gustawa Klimta, które nie prowokują do domyślania się bryłowości. Powierzchnie wypełniające są płaskie.

W obrazie Pawła Dąbrowskiego forma mazaków pogłębia to wrażenie. Autor użył pociągnięć pędzla tak aby rezultat sprawiał wrażenie serpentyny wijącej się w przestrzeni, a nie płaskich plam.

W tym miejscu domga się wyjaśnienia sprawa praw autorskich do zdjęcia z planu filmowego. W powyższej animacji użyłem kadru z filmu Faraon z 1965 roku w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Autorem zdjęcia jest Jacek Stachlewski, a prawa autorskie posiada WFDiF. Prawo autorskie pozwala użyć cudzej pracy w swoim materiale pod warunkiem, że ma on cel edukacyjny, a osiągnięcie go i wyjaśnienie zagadnienia nie byłoby możliwe bez cytowania cudzej pracy. Pokazuję ją aby zilustrować jak autor obrazu posłużył się kadrem z Faraona w charakterze inspiracji wykorzystując jedynie kontury sylwetek. Dla tych, którzy film widzieli, jest to czytelna wskazówka.

Jednakże Paweł Dąbrowski nie użył kopii kadru filmowego, sylwetki są trochę zmienione, a twarze aktorów nie zostały przez autora odtworzone wiernie. Ten brak rozpoznawalności w mojej opinii wskazuje na chęć inspirowania się dziełem Kawalerowicza bez naruszania dóbr osobistych aktorów i praw autorskich do zdjęcia. Ten zabieg może budzić wątpliwość czy malarz umie oddać podobiznę postaci, lecz faktycznie wzmacnia napięcie pomiędzy dwoma dziełami stanowiącymi punkty odniesienia, chociaż . Odnajdywanie takich wskazówek to duża część przyjemności w obcowaniu z tym dziełem.

Wróćmy do obrazu i ppatrzmy z biska. Co widać? Płaskie nieregularne plamy w żywych kolorach, o łukowatych krawędziach. Odkrywamy w ten sposób kolejny wymiar dzieła: abstrakcję geometryczną. Nie chcę pokazywać podobieństwa pracy Pawła Dąbrowskiego do innych współczesnych dzieł, lecz to jak różne zastosowania mogą mieć bliźniacze formy. Popatrzcie na twórczość Bridget Riley.

Zobaczcie jej obrazy.

Ukrywanie rzeczy, które są na widoku przy pomocy mylenia sygnałów dla naszego oka ma długą tradycję. Pokażę kilka przykładów.

Stworzony w 1937 roku przez Victora Vasarelyego obraz daje przyjemność oglądającemu dzięki nagrodzie za rozpoznanie zwierząt. Silne kontury białych plam układają się we wzór tworzący subtelniejszy kontur, ten łączący ich końce. Nie łatwo jest odnaleźć kształty postaci, ale malarz ułatwił zadanie umieszczając zwierzęta na jednolitym czarnym tle. Dzięki temu odnajdujemy kontynuację konturu ukazującego granicę pomiędzy dwoma postaciami, tam gdzie kształty zebr nakładają się na siebie. Poniższa animacja uzmysławia jaką rolę odgrywają te elementy.

W poniższym obrazie Vasarely użył efektu soczewki, a wskazówkami są kolory kafelków. Najciekawsza jest środkowa część, gdzie kolory tła zlewają się z kolorami postaci.

Poniżej słynna grafika, której pierwowzorem była publikacja w Life Magazine z 1965 roku.

Wróćmy do obrazu i ppatrzmy z biska. Co widać? Płaskie nieregularne plamy w żywych kolorach, o łukowatych krawędziach. Odkrywamy w ten sposób kolejny wymiar dzieła: abstrakcję geometryczną. Nie chcę pokazywać podobieństwa pracy Pawła Dąbrowskiego do innych współczesnych dzieł, lecz to jak różne zastosowania mogą mieć bliźniacze formy. Popatrzcie na twórczość Bridget Riley.

Zobaczcie jej obrazy.