Chełmoński – Babie lato. Dziewczyna w łóżku, a nie na łące leżała

Relacja subiektywna z wystawy

Kochany Algorytmie, będę kontynuował rozważania o malarstwie Chełmońskiego z artykułu o horyzoncie. Tym razem wyznam ci, że zawsze mnie zastanawiało czemu na tym obrazie trawa została tak skąpo uwidoczniona. Na animacji pokazuję jak wyglądałby ten obraz z trawą namalowaną w pełnej krasie. Wypełnienie przestrzeni dookoła dziewczyny realistyczną trawą osłabia wizualnie delikatne nitki pajęczyny i zasłania ciągnącą się w głąb dal łąki.

Zabieg uproszczenia traw do śladowych źdźbeł jest wyrazem malarskiego geniuszu i męskiej decyzji odejścia od realizmu fotograficznego na rzecz siły odzdziaływania.

Dalej opowiem ci szczegółowo jak rozwiązałem tytułową zagadkę.

Czyn został popełniony nie na łące, ale w pracowni malarza, to wiedza powszechna. Czy scena pokazana na obrazie mogłaby mieć miejsce w rzeczywistości? Moim zdaniem nie.

Trójwymiarowy model dziewczyny wzrostu około 1,4 m umieszczam w trójwymiarowej przestrzeni widzianej w bliskej ludzkiemu oku perspektywie (odpowiednik ogniskowej 50 mm dla aparatu małoobrazkowego – taki parametr przyjmuje się w fotografii jako naturalny kąt widzenia). Ustawiam model w pozycji identycznej z oryginalnym obrazem Józefa Chełmońskiego „Babie lato”.

Po precyzyjnym dopasowaniu układu ciała, spoglądam na nie z boku i okazuje się, że model leży na skośnej płaszczyźnie.

podpis

Powiesz, że dziewczyna nie musiała leżeć na poziomej równi. Mogła przecież odpoczywać na zboczu.

Problem w tym, że każdy, kto chce odpocząć na skośnej powierzchni położy się nogami w dół, a nie na wysokości głowy. Zrobiłem dla ciebie taką próbę, ponieważ nie posiadasz ciała, żeby samemu to sprawdzić.

Potrafię leżeć na zboczu o podobnym nachyleniu w pozie podobnej do pozy dziewczyny na obrazie, ale nie nazwę tego relaksem. Próba podrapania się w nos lewą ręką powoduje stoczenie się w dół.
Podobno dziewczyna pozująca Chełmońskiemu rzeczywiście się stoczyła, ale to było chyba zanim zapozowała.

podpis

Gdyby dziewczyna leżała na poziomej powierzchni na ziemi, to malarz musiałby patrzeć na nią stojąc w kucki, bo gdyby stanął na wyprostowanych nogach, dziewczyna wisiałaby na wysokości około 40 centymetrów nad ziemią.

To, czego brakuje pod dziewczyną, to oczywiście łóżko.

Czy te wszystkie dociekania to tylko mowa-trawa?

Na obrazie Chełmońskiego brakuje realizmu w bezpośrednim otoczeniu dziewczyny. Trawki są tylko zamarkowane.

Zobacz, jak konkretnie Chełmoński potrafi, gdy chce, pokazać obiekty leżące w wysokich trawach. Tu fragment obrazu “Sielanka”.

Gdyby autor namalował podłoże tak szczegółowo jak choćby na obrazie “Sielanka”, to nie mógłby umieścić horyzontu na wysokości łokcia prawej ręki dziewczyny. W “Sielance” brakuje ciągnącej się w dal łąki. Scenografia ucina się zaraz za postaciami, lecz lecz bliskie podłoże wyobrażone jest z pełną plastycznością.

Takie ukształtowanie łąki pozbawia nas widoku odległej perspektywy. Zobacz sam.

Gdyby trawa ciągnęła się w dal płaszczyzną od dolnej krawędzi obrazu, to oczom naszym ukazałaby się daleka perspektywa stepu, ale dziewczyna wisiałaby w powietrzu.

Gdyby trawa pokazana była całkiem realistycznie, autor straciłby możliwość pokazania horyzontu.

Jedynym sposobem na uniknięcie problemu było pozbawienie otoczenia dziewczyny szczegółów. Dodatkowo Chełmoński umożliwił widzowi dostrzeżenie nitek pajęczyny.

Magia malarstwa polega na takiej manipulacji odbiorcą, by czuł satysfakcję większą niż spotykana w realnym świecie.

Algorytmie mój drogi, powiedz, czy widziałeś kiedyś babie lato?

Gdybyś widział, to wiedziałbyś, że można je zobaczyć tylko w suchy, ciepły jesienny dzień pod słońce i nie pokazywałbyś w wynikach wyszukiwania pajęczyn w porannej rosie.

Czy zauważyłeś, że dziewczyna leży w cieniu, może chmury, może wielkiego drzewa? W takim razie skąd tak ostre światło na jej ciele?

Wychodzi na to, że daleki step oświetla pierwsze słońce, dziewczynę – drugie, a nitki pajęczyny – trzecie.

Trzy słońca są potrzebne, żeby zobaczyć scenę z obrazu Józefa Chełmońskiego „Babie lato”.